Lewis Dartnell - Początki. Opowieść o tym, jak Ziemia nas stworzyła

 

Zastanawialiście się kiedyś, czemu mieszkańcy niektórych hrabstw na Florydzie zawsze głosowali na Demokratów, a niektóre okręgi w Wielkiej Brytanii - na Partię Pracy? Albo dlaczego północne wybrzeże Morza Śródziemnego stało się kolebką cywilizacji europejskiej, podczas gdy po jego drugiej stronie nie rozwinęło się żadne wielkie mocarstwo? I czy bylibyście aż tak bardzo zdziwieni, gdyby odpowiedzią na te pytania były procesy geologiczne zachodzące od milionów lat?

“Ziemia nas ukształtowała” - tak kończy swoją książkę Lewis Dartnell. Można by śmiało stwierdzić, że jest to jednocześnie jej teza. Jakkolwiek człowiek chciałby wierzyć w swoją sprawczość i wolną wolę, to autor sprawnie pokazuje, że determinizm geograficzny miał i ciągle ma kolosalne znaczenie dla rozwoju naszej cywilizacji.

W tej publikacji, w której próby wyjaśnienia skomplikowanych procesów geologicznych i lądotwórczych mieszają się zabawnymi metaforami, Dartnell stawia tezę, iż tak naprawdę do ostatniego stulecia, Ziemia miała zdecydowanie większy wpływ na naszą historię i jej bieg, niż bylibyśmy skłonni uważać. Wiadomo, że w książce pojawiają się tak oczywiste przykłady, jak wpływ pasatów, monsunów czy prądów morskich na tempo i kierunek europejskich odkryć geograficznych. Jednak sięga też do tych mniej oczywistych - jak choćby wpływ Czarnego Pasa żyznej gleby na Południu USA, związanym z tym faktem importem czarnych niewolników do pracy na tych terenach i zwycięstwami Partii Demokratycznej tamże już w dzisiejszych czasach.

Przyznać trzeba, że jest to naprawdę ciekawa lektura. Nigdy nie byłam miłośniczką geografii, a na zajęciach z historii ekonomii traktowałam np. uczenie się o rozmieszczeniu zasobów naturalnych w danym regionie jako niepotrzebną pamięciówkę. I na taką ta wiedza z pewnością wyglądała, jeśli odarło się ją z jakiegokolwiek kontekstu. Przyroda jest fascynującym powodem, dla którego Holandia stała się pionierem w historii bankowości, a Portugalia - nowożytnych odkryć geograficznych. To dzięki jej zasobom przez ostatnie stulecie gatunek homo sapiens sapiensopanował prawie każdy zakamarek naszej planety na niespotykaną w historii Ziemi skalę.

Dokonaliśmy ekspansji na nieznane lądy, zdobywaliśmy szczyty i schodziliśmy do najgłębszych jaskiń. Przekształciliśmy wielkie połacie ziemi w pola uprawne i pastwiska. Wyemitowaliśmy niesamowite ilości dwutlenku węgla do atmosfery w czasie bezprecedensowym w historii naszej planety. Jednocześnie zmieniliśmy jej naturalne cykle, takie jak pory roku, przyczyniliśmy się do podniesienia temperatury w oceanach czy stopnia ich zakwaszenia. Śmieciami, które produkuje nasz przemysł, zasypujemy już nie tylko kraje Trzeciego Świata, ale i całą planetę, wraz z dwoma wyspami śmieci na Pacyfiku i Atlantyku na czele.

Lewis Dartnell nie ulega pokusie taniego moralizatorstwa. Stwierdzając po prostu, że to “Ziemia nas stworzyła” daje czytelnikowi do rozumienia, że musimy dbać o nią i o mechanizmy nią rządzące, ponieważ to one koniec końców pozwoliły nam na rozwój i prosperitę. I tak jak nam ją dała, tak samo może nam wszystko odebrać. Bo koniec końców era człowieka jest tylko chwilą wobec całości historii naszej planety. Musimy pamiętać, że jesteśmy jej częścią i to głęboko od niej zależną. Zapomnienie o tym fakcie może nas drogo kosztować.

Dlatego polecam tę książkę każdemu, kto chciałby dowiedzieć się więcej na temat otaczającego nas świata. Moim zdaniem stanowi ona ciekawy wstęp do dyskusji na temat tego, jak dalej powinniśmy postępować z Ziemią i jak możemy sprawić, żebyśmy mogli mieszkać na niej jak najdłużej.

 

Autor: Lewis Dartnell

Tytuł: Początki.Opowieść o tym, jak Ziemia nas stworzyła

Tytuł oryginalny: Origins

Wydawnictwo: Zysk i S-ka

ISBN:978-83-8202-036-6

Liczba stron: 424

Tłumacz:Jan Dzierzgowski

Autorka: Anna Klata