Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka - Jonathan Haidt

Moralność jest dla ludzkości nadzwyczajnym darem, który umożliwił powstanie cywilizacji, a jednocześnie przekleństwem, skazującym nas na nieustanne konflikty i podziały. W swojej znakomitej książce psycholog społeczny Jonathan Haidt rzuca wyzwanie konwencjonalnemu myśleniu o moralności, polityce i religii, analizuje genezę podziałów między ludźmi i wskazuje drogę ku wzajemnemu zrozumieniu. Pokazuje, dlaczego lewicowcy, konserwatyści i libertarianie mają tak różne intuicje na temat tego, co jest dobre, a co złe, i dlaczego każda ze stron ma rację, my zaś potrzebujemy wszystkich tych idei, aby osiągnąć sukces jako społeczeństwo.

Dlaczego tak chętnie dzielimy się na przeświadczone o własnej prawości wrogie grupy?

Dlaczego jedni ludzie mają lewicowe poglądy, inni – konserwatywne, a jeszcze inni zostają libertarianami?

Dlaczego niektórzy tak ochoczo podchwytują skandaliczne kłamstwa i teorie spiskowe?

Ta przystępnie napisana i aktualna pod każdą szerokością geograficzną książka pomoże odrzucić moralizowanie, docenić cud ludzkiej współpracy i zrozumieć adwersarzy po innej stronie politycznego sporu.

Jonathan Haidt w swojej książce „Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?” podejmuje niezwykle aktualny i ważny temat moralnych podziałów, które kształtują nasze społeczeństwo. Haidt, jako psycholog społeczny, analizuje mechanizmy stojące za naszymi intuicjami moralnymi i politycznymi, podkreślając rolę emocji w podejmowaniu decyzji oraz w kształtowaniu naszych przekonań. Centralną ideą książki jest teoria tzw. „matryc moralnych”, które determinują nasze poglądy, często zanim jeszcze świadomie je zrozumiemy.

Jednym z największych atutów książki jest wyważone podejście autora do różnych światopoglądów. Haidt unika faworyzowania którejkolwiek ze stron politycznego spektrum, ukazując zarówno wartości płynące z liberalnych, jak i konserwatywnych postaw. Jego teorie, oparte na badaniach psychologicznych i socjologicznych, podkreślają, że moralność ma swoje korzenie w ewolucji i instynktach grupowych, co czyni ją istotnym elementem funkcjonowania ludzkich społeczeństw.

Choć książka może wydawać się wymagająca, złożoność tematyki i dogłębna analiza wynagradzają wysiłek. Haidt w przystępny sposób wyjaśnia swoje tezy, posługując się licznymi przykładami i eksperymentami. Jednym z bardziej znanych jest metafora „jeźdźca i słonia”, obrazująca relację między racjonalnością a emocjami – to emocje są „słoniem”, który często kieruje naszymi decyzjami, podczas gdy racjonalność jest jedynie „jeźdźcem”, próbującym nadać im kierunek. Dzięki takim obrazowym metaforom, nawet skomplikowane koncepcje stają się bardziej zrozumiałe.

Mimo licznych zalet, nie brakuje też pewnych niedociągnięć. Haidt skupia się na wyjaśnianiu mechanizmów, które kształtują nasze przekonania, ale brakuje tu głębszej refleksji nad tym, jak te mechanizmy powinny być wykorzystywane w kontekście moralnych debat. Autor zwraca uwagę na emocje jako kluczowy element w procesie decyzyjnym, jednak nie poświęca wystarczająco dużo miejsca na to, jak te emocje mogą (i powinny) być regulowane, aby prowadzić do bardziej racjonalnych i konstruktywnych dyskusji.

Mimo tych uwag, „Prawy umysł” pozostaje cenną lekturą dla każdego, kto chce lepiej zrozumieć, dlaczego społeczeństwa są tak głęboko podzielone, oraz jakie mechanizmy za tym stoją. Książka prowokuje do refleksji nad własnymi przekonaniami i nad tym, jak nasze moralne intuicje wpływają na nasze postrzeganie świata. Haidt pokazuje, że mimo różnic, dialog między różnymi grupami jest możliwy, a nawet konieczny dla budowania wzajemnego zrozumienia.

Dla osób interesujących się psychologią, polityką czy socjologią, książka Haidta może okazać się nie tylko fascynującą lekturą, ale także narzędziem, które poszerzy ich spojrzenie na współczesne podziały moralne i społeczne.

Tytuł: Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka
Autor: Jonathan Haidt
Tłumaczenie: Tomasz Bieroń
Data wydania: 2024-10-01

Wydawca: Zysk i S-ka
Liczba stron: 600
ISBN: 978-83-8335-147-6

Moja ocena: 9/10

„Dlaczego narody przegrywają" Daron Acemoglu, James A. Robinson

"Dlaczego niektóre narody są bogate, a inne biedne? Dlaczego tak je różnicują majętność i ubóstwo, zdrowie i choroba, dostatek i głód?

Błyskotliwa i niesłychanie inspirująca książka Acemoglu i Robinsona, światowych ekspertów problematyki rozwoju, wzywa do otrząśnięcia się ze złudzeń. Kraje wzrastają, kiedy budują sprzyjające rozwojowi instytucje polityczne i ekonomiczne, a upadają – często w spektakularny sposób – gdy instytucje te kostnieją lub przestają działać. Wówczas naród pogrąża się w zastoju i upadku.

Swoją argumentację autorzy wspierają niezwykle bogatym, zebranym w trakcie wieloletnich badań materiałem historycznym, sięgającym od cesarstwa rzymskiego, poprzez miasta-państwa Majów, średniowieczną Wenecję, Związek Sowiecki, Amerykę Łacińską, Anglię, Europę kontynentalną, aż po Stany Zjednoczone i Afrykę, i na tej podstawie budują nową teorię ekonomii politycznej, która podejmuje wielkie kwestie współczesne.

Dlaczego narody przegrywają to książka, która zmieni wasze spojrzenie na świat i sposób jego rozumienia."

Dlaczego narody przegrywają to fascynująca analiza historyczno-ekonomiczna autorstwa Darona Acemoglu i Jamesa A. Robinsona, która w przystępny sposób stara się wyjaśnić, dlaczego jedne kraje prosperują, a inne pozostają w stagnacji lub pogrążają się w chaosie. Autorzy koncentrują się na roli instytucji – zarówno tych inkluzywnych, promujących demokrację i partycypację obywateli w życiu publicznym, jak i tych eksploatacyjnych, opartych na autokracji i wyzysku.

Teza postawiona przez Acemoglu i Robinsona jest prosta: to, czy kraj rozwija się gospodarczo i społecznie, zależy od charakteru jego instytucji. Państwa z inkluzywnymi instytucjami, które gwarantują praworządność i centralizację władzy, mają przewagę nad tymi, które opierają się na instytucjach eksploatacyjnych. Jednak autorzy zdecydowanie rozciągnęli tę prostą ideę na ponad pięćset stron, co choć uzasadnione z punktu widzenia argumentacji, mogło by być bardziej zwięzłe i klarowne.

Książka jest bogato ilustrowana przykładami historycznymi, co czyni ją interesującą lekturą, ale jednocześnie autorzy często powtarzają te same punkty, co może sprawiać wrażenie wodolejstwa. Mimo to, ich argumenty są przekonujące i dobrze udokumentowane, choć warto czytać je z pewną rezerwą, ponieważ Acemoglu i Robinson sami przyznają, że ich teoria nie spełnia wszystkich kryteriów naukowej doskonałości, zwłaszcza w zakresie przewidywania przyszłych wydarzeń.

Interesującym aspektem książki jest polemika z innymi teoriami rozwoju gospodarczego i społecznego. Autorzy krytykują je, ale robią to dość wybiórczo i powierzchownie. Zamiast pełnej syntezy różnych teorii, ograniczają się do obrony własnych poglądów, co mogło być bardziej przekonujące, gdyby podjęli próbę integracji różnych koncepcji.

Dlaczego narody przegrywają jest również książką, która edukuje i inspiruje. Ukazuje, jak instytucje wpływają na rozwój lub jego brak i jak przekraczanie granic może prowadzić do zupełnie odmiennych realiów społecznych i gospodarczych. Autorzy umiejętnie przedstawiają różnice między krajami i pokazują, jak historia i polityka kształtują dzisiejszy świat.

Choć książka jest obszerna i momentami może być ciężka w odbiorze, jej język jest przystępny i interesujący. Nie jest to podręcznik do historii, ale raczej zbiór opowieści o miejscach i ludziach, który skłania do refleksji nad rolą instytucji w rozwoju narodów. Redakcja polskiego wydania zasługuje na pochwałę za liczne przypisy, które prostują pewne informacje i dodają kontekstu, co czyni lekturę jeszcze bardziej wartościową.

Podsumowując, Dlaczego narody przegrywają to ważna i interesująca pozycja dla każdego, kto interesuje się historią, ekonomią i geopolityką. Choć nie jest to dzieło przełomowe i ma swoje wady, to jednak daje wiele do myślenia i pozwala spojrzeć na rozwój państw z intrygującej perspektywy. Warto ją przeczytać, ale z pewną dozą krytycyzmu i świadomością, że nie jest to ostateczne wyjaśnienie złożonych procesów historycznych i ekonomicznych.

Tytuł: Dlaczego narody przegrywają

Autorzy: Daron Acemoglu, James A. Robinson

Tłumaczenie: Jerzy Łoziński

Data wydania: 2024-04-03
Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Liczba stron: 580
ISBN: 9788383352145
Moja ocena: 7/10