Steven Pinker - Racjonalność. Co to jest, dlaczego jej brakuje i dlaczego ma znaczenie
Lata temu, dzięki komuś kto chętnie
podsuwa mi wspaniałe lektury, przeczytałam Piękny
styl
Stevena Pinkera. To była zachwycająca, choć wymagająca, przygoda pełna celnych
i dowcipnych uwag. Po latach w końcu udało mi się dorwać kolejną książkę
autora, tym razem opowiadającą o Racjonalności. Poruszane w książce
tematy są złożone i zdecydowanie bardziej naukowe niż styl pisania, więc
przyznaję, że nie byłam pewna jak to wyjdzie...
Racjonalność.
Co to jest, dlaczego jej brakuje, dlaczego ma znaczenie to książka, która
jest swego rodzaju debatą nad zjawiskiem racjonalności. Steven Pinker podchodzi
do tematu od strony naukowej, demonstrując nam wpływające na nas mechanizmy lub
działania, których nie jesteśmy nawet świadomi. W swojej książce autor
prezentuje nam czym jest racjonalność i dlaczego tak trudno określić jej
zakres, wskazuje na możliwości jej niezrozumienia, pomijania, jak również
manipulacji. Zagadnienie racjonalności jest nam tłumaczone między innymi
poprzez logikę, krytyczne myślenie, problem relacji pomiędzy korelacją a
faktyczną przyczynowością, teorię gier, prawdopodobieństwo i losowość czy
rozumowanie bayesowskie. Poruszany jest dosyć ważny temat istotności
statystycznej, błędów poznawczych, zalet i wad określonej metodologii, czułości
i specyficzności metody, analiza kosztów, ryzyka, korzyści i strat... Wszystko
to doprowadza nas do dyskusji nad jedną bardzo ważną kwestią - czy człowiek
postępuje/podejmuje decyzje racjonalnie i dlaczego nie. Steven Pinker prowadzi
nas przez meandry ludzkiej psychiki, naszych wad, zalet, tendencji pokazując
nam kiedy potrafimy racjonalnie wybierać, a kiedy ta racjonalność nam umyka i
dlaczego.
Muszę przyznać, że szerokie podejście
autora robi wrażenie - ta analiza ma rozmach godny naukowca. Nie przyszło mi do
głowy nic co wiązałabym z racjonalnością, co nie byłoby w książce pana Pinkera
opisane. Zupełnie inną kwestią jest to, że w gruncie rzeczy nie do końca
wiedziałam czego się po takim temacie spodziewać. Racjonalność to z jednej
strony pojęcie szerokie i nieco abstrakcyjne, ale z drugiej? Jest definicja, są
przykłady, nad czym tu deliberować. Steven Pinker udowadnia, że racjonalność
jest poważnym zagadnieniem, która w takich momentach historii jak ten obecny
jest wyjątkowo ważna. Zrozumienie tego jaki jest ludzki mechanizm podejmowania
decyzji i w jaki sposób powinniśmy patrzeć lub prezentować na daną kwestię
ogromnie pomogłoby nam w dzisiejszym świecie, m.in. łatwiejsza byłaby dyskusja
o wszystkim co łączy się z pandemią.
W kilku miejscach pogubiłam się podczas
lektury i nadal nie wiem jak i dlaczego brzmi poprawna odpowiedź. Z całą pewnością
sam tekst jest całkiem sporym wyzwaniem, nie jest łatwy do czytania (trudno mi
powiedzieć czy ma to związek z samym tłumaczeniem, czy raczej z samym pomysłem
Stevena Pinkera na tę książkę), momentami zdania są niesamowicie kanciaste, a
innym razem ogromnie rozbudowane i wielokrotnie złożone. Biorąc pod uwagę
stopień skomplikowania samej treści, książka może sprawiać trudności. Nawet
samo słownictwo jest momentami bardzo naukowe i osobom niepowiązanym może
sprawić pewien kłopot. Z drugiej strony wszystkie stawiane tezy i naukowe
przemyślenia autor dokładnie tłumaczy na współczesnych, intuicyjnych i bardzo
życiowych przykładach.
Steven Pinker ma wyraziste poglądy i
pisząc książkę ich nie ukrywał. Nie będę oszukiwać - nie zawsze się
zgadzaliśmy. W kwestii naukowych rozważań nie mam mu nic do zarzucenia,
natomiast poglądowo zdecydowanie mielibyśmy o czym podyskutować. Nasze różnice
dotyczą kilku kwestii, ale szczególnie medycznych. Jak dla mnie autor momentami
sam wpada we własne sidła nieracjonalności.
To jednak nie zmienia faktu, że książka
naprawdę zmusza do myślenia, do dyskusji, do chwili zastanowienia. Nie wiem czy
zmienia życie, ale na pewno może wpływać na naszą perspektywę. Dla mnie
najciekawszy był psychologiczny aspekt racjonalności - jakie mechanizmy stoją
za podejmowanymi przez nas decyzjami, dlaczego nieracjonalne decyzje też są
racjonalizowane, jaką rolę odgrywa tabu i tak dalej. Nieustająco mnie to
intryguje i nigdy nie mam takiej tematyki dosyć. Podoba mi się nawiązanie do
pewnej mimowolnej interdyscyplinarności - psychologia nie wymyka się prawom
fizyki, a eksperymenty, niezależnie od poruszanego zagadnienia, podlegają
ocenie statystycznej. Warto też rozmawiać o samym środowisku naukowym oraz jego
możliwościach i ograniczeniach. Jak zwykle zafascynowały mnie przykłady
sytuacji, w których sposób przedstawienia pewnych informacji wpływa na ich
odbiór. Pan Pinker zaprezentował m.in. przykład dotyczący analizy rachunku
zysków lub strat, w którym sam sposób przedstawienia identycznych liczb wpływał
na to, czy zdecydowalibyśmy się zaryzykować, czy jednak nie.
Racjonalność.
Co to jest, dlaczego jej brakuje, dlaczego ma znaczenie jest fascynującą
książką, która fantastycznie poszerza horyzonty. Jednak jej lektura jest
całkiem sporym wyzwaniem - autor sięga po wiele stricte naukowych narzędzi i
pojęć, które co prawda niezwykle obrazowo wyjaśnia, ale wymagają one solidnego
skupienia na czytanym tekście. Ponadto mnie Racjonalność
sprawiła
pewne kłopoty na poziomie językowym, ale za to daje nam ogromną bibliografię,
indeks błędów poznawczych oraz zwykły, bardzo praktyczny, indeks pojęciowy. Pod
względem zaprezentowanych przez autora wartości i poglądów - chętnie wdałabym
się w dyskusję, bo jak zwykle w niektórych kwestiach zgodzilibyśmy się bez wahania,
ale w innych... Jednak to jeszcze mocniej utwierdza mnie w przekonaniu, że
książkę naprawdę warto przeczytać chociażby po to by zdobyć tę racjonalną
wiedzę, a następnie samemu wyrobić sobie swój osąd. Polecam!
#Racjonalność#StevenPinker#literaturaPopularnonaukowa
Zrecenzowała: Marta z bloga W sercu
książki
Tytuł: Racjonalność. Co to jest, dlaczego jej brakuje i dlaczego ma znaczenie
Tytuł oryginału: Rationality: What It Is, Why It SeemsScarce, Why It Matters
Autor: Steven Pinker
Tłumaczenie: Tomasz Bieroń
Data wydania: 2021-10-12
Liczba stron: 392
Wydawca: Wydawnictwo Zysk i S-ka
ISBN: 978-83-8202-338-1
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz